Δευτέρα, Νοεμβρίου 13

Η θρησκεία του Καβάφη

Το ζήτημα των θρησκευτικών πεποιθήσεων του Καβάφη είναι από τα πλέον αμφιλεγόμενα. Ο ποιητής μας ήταν βαθιά θρησκευόμενος, όπως ισχυρίζεται η πλειοψηφία των μελετητών του, ή συνειδητά άπιστος, λοιδορός κάθε θρησκείας ή έστω σκεπτικιστής, όπως ισχυρίζονται κάποιοι άλλοι;
Το γεγονός ότι ο Καβάφης προσεύχονταν, παρακολουθούσε με συγκίνηση την πομπή του επιταφίου, φορούσε ως το θάνατο τον βαπτιστικό του σταυρό και στη βιβλιοθήκη του υπήρχε πάντα η Παλαιά Διαθήκη και ο Συναξαριστής, είναι άραγε αρκετά για να βγάλουμε ασφαλή συμπεράσματα;
Ταυτόχρονα έχουμε κάποιες άλλες δηλώσεις ή εκδηλώσεις της ζωής του που δημιουργούν μια εντελώς διαφορετική εικόνα. «Οι θρησκείες είναι cooked» (δηλ. «μαγειρεμένες») φέρετε να δήλωσε σε κάποιον συνάδελφό του στο γραφείο που δούλευε! «Δεν είμαι Χριστιανός μα λυπούμαι που δεν είμαι» συνήθιζε να λέει αλλά και να γράφει σε φίλους του… Εκδήλωνε έτσι τον έντονο προβληματισμό του πάνω στο δίπολο «παρηγορητική πίστη-τραγική απιστία»!
Στα «ανέκδοτα» ποιήματά του περιλαμβάνονται και τα τρία που δημοσιεύσαμε χθες («Το Μετέπειτα», «Εν τω κοιμητηρίω» και «Ο Τρόμος») που θεωρούνται σαφώς θρησκευτικού περιεχομένου. Ειδικά το τελευταίο παρουσιάζει μια συμβολική εφιαλτική εικόνα, με σαφείς επιδράσεις από τον «Λάμπρο» του Σολωμού, που ελάχιστα ταιριάζει σε συνειδητοποιημένο Χριστιανό. Ο δε στίχος «… γιατί είμαι εγώ σωμένος εις του Χριστού τ’ όνομα βαπτισμένος» θυμίζει μεν πρωτοχριστιανικές διακηρύξεις πίστης αλλά τέτοιες μεγαλοστομίες δεν εκφράζουν γνήσιο θρησκευτικό συναίσθημα…
Τα δύο πρώτα ποιήματα αποτελούν κάκιστα στιχουργήματα, που μάλλον ένας θρησκόληπτος θα τα’ γραφε, και είναι πολύ συζητήσιμο κατά πόσο εκφράζουν τα αληθινά πιστεύω του ποιητή.
Στο σημείο αυτό κρίνεται αναγκαία μια διευκρίνιση: το έργο του Καβάφη αποτελείται από τρία μέρη:
Α) Το «αναγνωρισμένο», που περιλαμβάνει όσα ποιήματα ενέκρινε ο ίδιος ο ποιητής και συμπεριέλαβε στις διαδοχικές συλλογές του (συνολικά 154).
Β) Τα «Ανέκδοτα» ή «Κρυμμένα», που συνειδητά τα θεωρούσε ανάξια λόγου, μη αντιπροσωπεύοντα την κοσμοθεωρία και την προσωπικότητά του. Πρόκειται για 75 ποιήματα καταχωνιασμένα στο αρχείο του ή αφημένα στα χέρια φίλων.
Γ) Τα «Ατελή», δηλ. ημιτελή σχεδιάσματα ποιημάτων απ’ το αρχείο του, δίχως ιδιαίτερη λογοτεχνική αξία.
Τα τρία «χριστιανικά» ποιήματα που προαναφέραμε κατατάσσονται στη δεύτερη κατηγορία, δηλαδή σ’ εκείνα που ο ίδιος είχε ουσιαστικά απορρίψει μη επιθυμώντας τη δημοσίευσή τους.
Εν συντομία, θα μπορούσαμε να συνοψίσουμε τα θρησκευτικά πιστεύω του Καβάφη ως εξής: ο ποιητής δεν ξεγελιόταν από «υπερβατισμούς», ενώ καθόλου δεν τον κάλυπτε, λόγω και της ιδιαιτερότητάς του, η χριστιανική ηθική. Οι προσωπικές του ροπές τον έφερναν σε ριζική διάσταση με τη γύρω του συμβατική κοινωνία. Η έξωθεν απαίτηση να μην ακολουθεί τη φύση του και τις ερωτικές του επιθυμίες θα του παρήγαγαν την προσδιοριστική αντίδραση και μ’ αυτή θα ωρίμασε. Απ’ την άλλη, όμως, οι παραδοσιακοί θρησκευτικοί τύποι τον συνήχαν ώστε να μη φθάνει ούτε σε ανοιχτή αθεΐα ούτε να προσχωρήσει στον παγανισμό. Αλλά έμεινε αντιφατικός και διχασμένος μέχρι τέλους…

8 σχόλια:

Ανώνυμος είπε...

Μια έκθεση νομισμάτων, στα οποία απεικονίζονται προσωπικότητες που έχουν απασχολήσει τον Κωνσταντίνο Καβάφη, θα αποτελέσει πρωτότυπο πολιτιστικό δρώμενο


Τη Δευτέρα 27 Νοεμβρίου, στο Μουσείο Ιστορίας και Τέχνης της Βιέννης (Kunsthistorisches Museum), ένα από τα σημαντικότερα μουσεία της Ευρώπης με την παλαιότερη συλλογή νομισμάτων, θα πραγματοποιηθούν τα εγκαίνια της έκθεσης «Νομίσματα και Ποίηση, Κ. Καβάφης».


Οι ιστορικές μορφές που απεικονίζονται στα ελληνικά, ρωμαϊκά και βυζαντινά νομίσματα της έκθεσης αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης για την ποίηση του Κωνσταντίνου Καβάφη. Μέσα στα 77 ποιήματα που θα εκτεθούν αναφέρονται περισσότερα από 180 πρόσωπα, χαραγμένα σε νομίσματα.


Την έκθεση επιμελήθηκαν ο καθηγητής Γκίντερ Ντέμπσκι, διευθυντής του Νομισματικού Μουσείου και ο καθηγητής Στέφανος Γερουλάνος, ο οποίος έχει εντρυφήσει στο θέμα πολλά χρόνια. Σημαντική είναι η συνεισφορά της καθηγήτριας της βυζαντινής ιστορίας Βάσως Πέννα.


Νομίσματα παραχωρήθηκαν από το Νομισματικό Μουσείο Αθηνών και το Cabinet des Medailles της Bibliotheque Nationale που εδρεύει στο Παρίσι. Φωτογραφικό υλικό και χειρόγραφα παραχωρήθηκαν από το Αρχείο Καβάφη, που κατέχει ο Μ. Σαββίδης και το Μουσείο Μπενάκη.

Παράλληλες εκδηλώσεις

Με αφορμή την έκθεση και με σκοπό την προώθηση των πολιτιστικών σχέσεων μεταξύ Αυστρίας και Ελλάδας, θα πραγματοποιηθούν στη Βιέννη και οι εξής παράλληλες εκδηλώσεις:


Την Πέμπτη 30 Νοεμβρίου, στην ελληνική Πρεσβεία της Βιέννης οργανώνεται βραδιά απαγγελίας ποιημάτων του Καβάφη, στη γερμανική και στην ελληνική γλώσσα, με τίτλο «Καλωσορίζουμε τον Καβάφη στη Βιέννη».


Την Παρασκευή 1 Δεκεμβρίου, η Νομισματική Εταιρία της Αυστρίας οργανώνει στο Μουσείο δύο διαλέξεις: του καθηγητή Στέφανου Γερουλάνου, με τίτλο «Κ.Καβάφης, νομίσματα και ποίηση» και της καθηγήτριας Βάσως Πέννα, με τίτλο «Απεικονίσεις προσωπικοτήτων - Η μαρτυρία των αρχαίων ελληνικών νομισμάτων».


Το Σάββατο 2 Δεκεμβρίου, στην αίθουσα Bassanosaal του Μουσείου, θα πραγματοποιηθεί μουσική βραδιά-αφιέρωμα σε προσωπικότητες ελληνικής καταγωγής, που διαδραμάτισαν ενεργό ρόλο στη μουσική ζωή της Βιέννης, το 19ο και τον 20ό αιώνα.


Θα προλογίσει ο μουσικολόγος Κ. Π. Καράμπελας-Σγούρδας αναφερόμενος σε προσωπικότητες όπως: Νικόλαος Δούμπας, μέγας φιλόμουσος και μαικήνας, Ευρυσθένης Γκίζας, διακεκριμένος φλαουτίστας και επίλεκτο μέλος της Φιλαρμονικής της Βιέννης, Δημήτρης Μητρόπουλος, κορυφαίος αρχιμουσικός, Νίκος Σκαλκώτας, μουσουργός και βιολονίστας, Μανώλης Καλομοίρης, μουσουργός κ.ά.


Θα παρουσιαστούν επίσης μελοποιημένα ποιήματα του Καβάφη από τον Δημήτρη Μητρόπουλο καθώς και έργα των: Mouquet, Randhartinger και Σκαλκώτα. Η βραδιά θα κλείσει με έργο του Λεωνίδα Κωττάκη (Leo Cottakis) ειδικά γραμμένο για την έκθεση νομισμάτων.


Τα έργα θα ερμηνεύσουν οι διακεκριμένοι Έλληνες καλλιτέχνες: Θoδωρής Τζοβανάκης (πιάνο), Αγγελική Καθαρίου (mezzo soprano), Σοφία Κυανίδου (soprano), Πέτρος Στεργιόπουλος (φλάουτο), Γιάννης Τσιτσελίκης (βιολοντσέλο).


Τον συντονισμό και την επιμέλεια των εκδηλώσεων έχει αναλάβει η Νάντα Γερουλάνου.

Οι πολιτιστικές εκδηλώσεις πραγματοποιούνται υπό την αιγίδα της υπουργού Εξωτερικών της Αυστρίας Ούρσουλα Πλάσνικ και της Ελληνίδας ομολόγου της Ντόρας Μπακογιάννη, σε συνεργασία με τη Διέυθυνση Μορφωτικών Υποθέσεων του ελληνικού υπουργείου Εξωτερικών, της αυστριακής πρεσβείας στην Αθήνα και της ελληνικής πρεσβείας στη Βιέννη.

Ο κατάλογος της έκθεσης είναι χορηγία του Κοινωφελούς Ιδρύματος «Αλέξανδρος Σ.Ωνάσης».

Ανώνυμος είπε...

Δεν μπορω να σχολιάσω...πολλές άγνωστες λέξεις...οταν μεγαλώσω...αυτο που πιστεύω εγώ ειναι οτι λόγο των σεξουαλικών του προτιμήσεων θεωρούσε πως δεν μπορούσε να ανήκει στον Χριστιανισμό, βρισκόταν κάπου στη μέση και αυτό δεν τον ικανοποιούσε, μάλλον γεννήθηκε σε λάθος εποχή αλλά πάλι αν ήταν σύγχρονος δεν θα μεγαλουργούσε, νομίζω μέσα στις δυσκολίες μπορεί να παράγει ο καλλιτεχνης πραγματικά σπουδαίο έργο, αυτό που τον προβληματίζει, τον πονάει, τον κόβει στα 2 δίνει τροφή για να δημιουργήσει.
Γι αυτό μάλλον οι μεγάλοι καλλιτέχνες είχαν ταραγμένη ζωή ή προσωπικότητα.

Ασκαρδαμυκτί είπε...

Ανώνυμε, σε ευχαριστούμε για την πληροφόρηση...
Μαράκι, τόσες κουβέντες χωρίς κανέναν "έρωτά μου";

Ανώνυμος είπε...

μου φάνηκε λίγο μεγάλο και κάπως κουραστικό

Ανώνυμος είπε...

Αντιφατικοί είμαστε όλοι, αντιφατική είναι η ίδια η ζωή, σε κάθε μας βήμα αντιμετωπίζουμε διλήμματα.
Αυτό για το οποίο αξίζει κανείς να προβληματιστεί, είναι η σχέση της όποιας ηθικής με τα σωματικά πάθη κάθε μορφής (ομοφυλοφυλία, σεξομανία, αλκοολισμός, κοκ.). Γιατί πρέπει το όποιο σωματικό πάθος να ταυτίζεται με την ανηθικότητα;

3 parties a day είπε...

Κερνάω καφέ σε όποιον ανέβει στη Βιέννη μόνο και μόνο για την έκθεση!

Ασκαρδαμυκτί είπε...

Βρε συ "ανώνυμε Έλληνα", όλο ιδέες μου βάζεις! Κάποια στιγμή λέω ν' ασχοληθούμε σοβαρά με αυτό το πράγμα που λέγεται "ηθική"! Γιατί τη λεξούλα αυτή την κάναμε όπως την κόκα κόλα ... που πάει με όλα!
Αγαπητή μπαλαρίνα, δεν κατάλαβα... δηλαδή αν απλώς βρεθούμε περαστικοί στη Βιέννη δεν θα μας κεράσεις καφέ;

3 parties a day είπε...

Άντε, καλά... Κερνάω έτσι κι αλλιώς!