Ο Σωκράτης άλα Ασκαρδαμυκτί... (Α)

Ήταν κακομούτσουνος. Κοντόχοντρος, ανασηκωμένη μύτη, ρουθούνια πλατιά, χείλη χοντρά, κοιλαράς και φαλακρός. Ίδιος σάτυρος! Όμως τότε ποια γυναίκα κοίταζε λεπτομέρειες; Αφ ενός ποιος τη ρώταγε… Αφ ετέρου με τόσους πολέμους που είχε μπλέξει η Αθήνα, όποια μπορούσε και είχε άντρα (οποιονδήποτε άντρα) ήταν σα να είχε πιάσει το τζακ ποτ!
Έτσι βρήκε κι ο άνθρωπός μας γυναίκα να παντρευτεί κι ας ήταν η εξωτερική του εμφάνιση τέτοια που ούτε εταίρα δεν θα τον κοιτούσε… Την έλεγαν Ξανθίππη, αλλά δεν πρέπει να ήταν ξανθιά. Η καημένη η Ξανθίππη πρέπει να είναι από τις ποιο αδικημένες γυναίκες της ιστορίας. Ο ίδιος ο Ξενοφώντας την περιγράφει ως «οξύθυμη»! Αλλά δεν είχε ο Ξενοφώντας σύζυγο το Σωκράτη…
Ο τρόπος ζωής του φίλου μας ήταν ασκητικός. Όχι ως απόρροια πενίας αλλά ως έκφραση της φιλοσοφικής του θεώρησης. Κυκλοφορούσε σα λέτσος! Ρούχα ψιλοκουρελιασμένα και φυσικά πάντα … ξιπόλητος! Φλύαρος όσο δεν έπαιρνε. Ήταν ένα από τα «νούμερα» της Αθήνας. Πάμφτωχος πολυλογάς, ρακένδυτος, πεινασμένος αλλά και ιδιαίτερα δημοφιλής. Ένα ακόμη χαρακτηριστικό ήταν η τεράστια φυσική αντοχή του αλλά και ο ηρωισμός του στα πεδία των μαχών. Παροιμιώδης υπήρξε και η ψυχραιμία του. Όταν οι σύντροφοί του Αθηναίοι τρέχανε πανικόβλητοι να σωθούν μετά την ήττα στην Ποτίδαια, ο Σωκράτης στέκονταν αμέριμνος στο πεδίο της μάχης, δίπλα του πέρναγε σα σίφουνας το αντίπαλο ιππικό αλλά κανείς (κατά παράδοξο τρόπο) δεν του κάρφωσε το κοντάρι του…
Ήταν μαθητής του Αρχέλαου που είχε μαθητεύσει δίπλα στον Αναξαγόρα. Την περίοδο εκείνη ήταν πολύ της μόδας η «κοσμογονία»! Κάθονταν δηλαδή οι φιλόσοφοι και στοχάζονταν με τα χρόνια προσπαθώντας να βρούνε τα συστατικά απ’ τα οποία δημιουργήθηκε ο κόσμος! Ο Αρχέλαος, π.χ., υποστήριζε ότι «το θερμό και το ψυχρό ήταν οι κυρίαρχες αιτίες των πάντων»… Κι ύστερα αναρωτιόντουσαν οι Αθηναίοι γιατί δεν έβρισκαν καρύδι άθραυστο σε όλη την Αττική!
Αλλά οι φιλόσοφοι της εποχής είχαν κι ένα ακόμη «κόλλημα». Τη «γνωσιολογία»! Αναζητούσαν, δηλαδή, τις οδούς και τους τρόπους που οδηγούσαν τους ανθρώπους στη γνώση της αλήθειας! Τόνοι καρύδια έσπασαν και γι’ αυτό το ζήτημα! Υπήρχαν και φιλόσοφοι, μιλάμε τώρα για τα πολύ «βαριά πεπόνια», που διακήρυσσαν ευθαρσώς ότι «τα ξέρουν όλα»! Αυτοί αποτελούσαν τον εκλεκτό στόχο του φίλου μας. Τους περιελάμβανε με τις συνεχείς και εύστοχες ερωτήσεις του και τους έβγαζε νοκ άουτ. Δεν υπήρχε φιλόσοφος ή σοφιστής που να συζήτησε με τον Σωκράτη και στο τέλος να μην ομολόγησε ότι «δεν ξέρει τίποτα». Ο Σωκράτης ήταν ένας εξολοθρευτής του «ξερωολισμού»! Άλλωστε θεωρούσε ότι αυτή ακριβώς ήταν η θεϊκή αποστολή του: να αποδείξει στην ανθρωπότητα ότι δεν είναι δυνατή η κατοχή της σοφίας και της γνώσεως…
Με την πολιτική δεν ασχολιόταν. Ισχυρίζονταν πως το μυστικό θεϊκό σημάδι που είχε μέσα του (το «δαιμόνιον») δεν του επέτρεπε να ασχολείται με πράγματα βλαβερά για τον ίδιο, όπως ήταν η πολιτική. Όμως ο Σωκράτης είχε κάποιες εκκρεμότητες με την Αθηναϊκή κοινωνία. Ενώ το «έπαιζε» μέγας παιδαγωγός, είχε την ατυχία κάποιοι απ’ τους μαθητές του να συμπεριλαμβάνονται στον κατάλογο των μεγαλύτερων ρεμαλιών της πόλης. Μαθητής του ήταν ο έκφυλος και προδότης Αλκιβιάδης, μαθητές του οι πρωταίτιοι της καταστροφής των «Ερμών κεφαλών», μαθητές του και οι αρχιτύραννοι Χαρμίδης και Κριτίας… Πώς, λοιπόν, να μην τον κατηγορήσουν κάποιοι κακεντρεχείς ότι «διαφθείρει τους νέους»; Δηλαδή, αν κάποιος από μας είχε μαθητές αυτόν που σκότωσε εν ψυχρώ στο Αγρίνιο πέντε ανθρώπους, τους ασφαλίτες που τσάκισαν στο ξύλο τον Κύπριο φοιτητή, τον πρώην πρόεδρο της Επιτροπής Ανταγωνισμού κλπ, τι θα λέγαμε; Δώστε του την έδρα της παιδαγωγικής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών;
Παραδόξως, στο μυαλό μου συνδέω στενά τον φίλο μας Σωκράτη με τον ήρωα της επανάστασης Καραϊσκάκη! Εντελώς άσχετοι, θα μου πείτε! Αμ δε… Προσέξτε πόσο μοιάζουν δύο κοινά στιγμιότυπα του βίου τους:
Α) Ως γνωστόν και οι δύο σύρθηκαν κατηγορούμενοι ενώπιον της Δικαιοσύνης. Ο Σωκράτης για διαφθορά των νέων και εισαγωγή στην πόλη «καινών δαιμονίων», ο Καραϊσκάκης για προδοσία. Όταν τέλειωσε η ακροαματική διαδικασία της δίκης του Σωκράτη, τον ρώτησαν ποια ποινή θα ήθελε να του επιβάλλουν. Κι ενώ περίμεναν να τους προτείνει κάτι «ελαφρύ» ώστε να το αποδεχθούν και να τελειώσουν μ’ εκείνη την παρωδία, ο Σωκράτης τους αιφνιδίασε. «Όχι μόνο τιμωρία δεν πρέπει να μου επιβάλετε» τους είπε «αλλά να με ανακηρύξετε ευεργέτη της πόλης και να με σιτίζετε ισοβίως στο Πρυτανείο»! Η δήλωση αυτή συνιστούσε την απόλυτη γελοιοποίηση της εις βάρος του δικαστικής μεθόδευσης. Κάτι ανάλογο έκανε κι ο Καραϊσκάκης ενώπιον του στρατοδικείου. Όταν ο αρχιδικαστής φώναξε το όνομά του, μπήκε στην αίθουσα κουνάμενος-λιγάμενος, παριστάνοντας την «αδελφή»! «Πώς περπατάς έτσι Καραϊσκάκη;» τον ρώτησε ο Πρόεδρος. «Το χούι δεν κόβεται κυρ Πάνο» του απάντησε εκείνος. Κι ενώ το ακροατήριο ξεσπούσε σε γέλια, ο Καραϊσκάκης συνέχισε: «κι εσύ κυρ Πάνο είσαι ογδόντα χρονών αλλά το χούι να γαμείς δεν το κόβεις»!
Β) Οι πραγματικοί φιλόσοφοι αποκαλύπτονται όταν βρεθούν αντιμέτωποι πρόσωπο με πρόσωπο με τον θάνατο. Και στον τομέα αυτό διέπρεψαν και ο Σωκράτης και ο Καραϊσκάκης. Όλοι γνωρίζουμε την ψυχραιμία του Σωκράτη λίγο πριν εκτελεστεί η θανατική του καταδίκη καθώς και την άρνησή του να δραπετεύσει. Λιγότεροι όμως ξέρουν τα τελευταία λόγια του Καραϊσκάκη. Αφού, λοιπόν, ο ήρωας είχε τραυματιστεί βαριά στη μάχη του Φαλήρου, μεταφέρθηκε στη Σαλαμίνα για θεραπεία. Εκεί, ο προσωπικός του γιατρός διαπίστωσε την αδυναμία αποκατάστασης της υγείας του και του δήλωσε: «δεν έχουμε ελπίδες καπετάνιο». Και τότε ο μεγάλος οπλαρχηγός είπε το αμίμητο, που αποτέλεσαν και τις τελευταίες κουβέντες του βίου του: «ε… τότε… άμα είναι έτσι… κλάστε μου τον μπούντζον»!