Από τη Βάρκιζα (12 Φλεβάρη 1945) στον Εμφύλιο...

Τη νύχτα της 4ης προς 5η Γενάρη 1945 τα ηττημένα στη μάχη των "Δεκεμβριανών" τμήματα του ΕΛΑΣ, κρατώντας χιλιάδες ομήρους, εγκαταλείπουν την Αθήνα.
Την προηγούμενη μέρα είχε σχηματιστεί νέα κυβέρνηση με πρωθυπουργό τον Νικόλαο Πλαστήρα, χωρίς τη συμμετοχή ΕΑΜικών στελεχών.
Η επίσημη ανακωχή άρχισε στις 14 Ιανουαρίου και οι διαπραγματεύσεις για "πολιτική λύση" ξεκίνησαν στη Βάρκιζα Αττικής στις 2 Φλεβάρη, στη βίλα του βιομήχανου Π. Κανελλόπουλου.
Απ' τη μια πλευρά συμμετείχαν οι εκπρόσωποι του προπολεμικού πολιτικού κόσμου με τους εξόριστους πολεμιστές του Ρίμινι και της Ορεινής Ταξιαρχίας, που είχαν επικρατήσει στα "Δεκεμβριανά" με τη βοήθεια και των αγγλικών δυνάμεων.
Απ' την άλλη συμμετείχαν τα πολιτικά στελέχη του ΕΑΜ και μαχητές του ΕΛΑΣ, που μπορεί να ηττήθηκαν στη μάχη της Αθήνας αλλά ήλεγχαν το μεγαλύτερο μέρος της υπαίθρου, συμπεριλαμβανομένης και της Ηπείρου που ο Βελουχιώτης είχε εκδιώξει τον ΕΔΕΣ του Ζέρβα.
Η συμφωνία προέβλεπε τον τερματισμό των εμφύλιων συγκρούσεων. Ο ΕΛΑΣ θα έπρεπε να:
α) απελευθερώσει όλους τους ομήρους-πολιτικούς αιχμαλώτους
β) παραδώσει όλον τον οπλισμό του
γ) αυτοδιαλυθεί μέσα σε δύο εβδομάδες.
Σε γενικές γραμμές ο ΕΛΑΣ συμμορφώθηκε. Δεν παρέδωσε, όμως, έναν μεγάλο αριθμό όπλων που τοποθέτησε σε ειδικές κρύπτες, ως εγγύηση για τις πολιτικές εξελίξεις.
Η κυβερνητική πλευρά δεσμευόταν να αποκαταστήσει πλήρως τις ατομικές ελευθερίες, να διώξει τους δωσίλογους και να προστατεύσει την ελευθεροτυπία, το δικαίωμα του συνέρχεσαι και συνδικαλίζεσθαι.
Ουσιαστικά, τίποτε απ' αυτά δεν τήρησε. Τα γραφεία και τα τυπογραφεία των ΕΑΜικών εφημερίδων καταστρέφονταν συστηματικά από επιθέσεις παρακρατικών και "εθνοφυλάκων". Αριστεροί συνδικαλιστές τρομοκρατούνταν και συλλαμβάνονταν με χαλκευμένες κατηγορίες, χιλιάδες δημοκρατικοί δημόσιοι υπάλληλοι εκδιώχθηκαν.
Το πλέον αμφιλεγόμενο σημείο της "Συμφωνίας της Βάρκιζας" ήταν η χορήγηση "αμνηστίας". Η κυβερνητική πλευρά απέρριψε τη "γενική αμνηστία" και κατάφερε να επιβάλει αμνήστευση μόνο των "πολιτικών εγκλημάτων" που είχαν διαπραχθεί την περίοδο της Κατοχής και των Δεκεμβριανών. Εξαιρέθηκαν τα "εγκλήματα του κοινού δικαίου κατά της ζωής και της περιουσίας". Η διάκριση αυτή άφηνε, ουσιαστικά, εκτεθειμένους σε ποινικές διώξεις όλα τα στελέχη και τα μέλη του ΕΑΜ...
Έτσι, κάθε πολιτική δραστηριότητα των οπαδών του ΕΑΜ ποινικοποιήθηκε. Μέσα στο 1945 ασκήθηκαν περίπου 80.000 ποινικές διώξεις κατά ΕΑΜιτών και οι φυλακισμένοι ξεπέρασαν τους 19.000. Ακόμη και όσοι είχαν εκτελέσει κατά την Κατοχή συνεργάτες των Γερμανών, τώρα παραπέμπονται σε δίκη για ανθρωποκτονία...
Όλη αυτή η περίοδος, από τη Βάρκιζα μέχρι την έναρξη του εμφύλιου, τον Μάρτη του 1946, χαρακτηρίστηκε εύστοχα ως "λευκή τρομοκρατία".
Η Συμφωνία της Βάρκιζας έμεινε στην παγκόσμια ιστορία ως παράδειγμα "εθελοντικής παράδοσης στις άγριες διαθέσεις του αντιπάλου".
Από τότε κανένα ένοπλο κίνημα, αριστερό ή δεξιό, απ' το Κογκό ως την Ιρλανδία, δεν δέχθηκε ν' αφοπλιστεί χωρίς να εξασφαλίσει "γενική αμνηστία"...